‘Begraafplaatsen en crematoria: inclusieve publieke ruimten in Maastricht’ in de Sint Janskerk aan het Vrijthof te Maastricht
Op zaterdag 24 september 2022 werd in Maastricht het Festival Voor mijn Dood georganiseerd. Een uitgelezen kans om de resulaten van het CEMI project met betrekking tot de begraafsplaatsen in de stad te delen met een breder publiek.
De eerste editie van het Festival Voor mijn Dood werd georganiseerd door het Netwerk Sterven en Rouw Zuid-Limburg. Het netwerk had zich met de dag ten doel gesteld de dood voor jong en oud op een laagdrempelige manier bespreekbaar te maken. Daartoe vonden er diverse activiteiten in de binnenstad van Maastricht plaats, zoals workshops, lezingen, muziek en toneel.
Wij (Christoph Jedan, Eric Venbrux en Mariske Westendorp) waren de hele dag aanwezig in de Sint Janskerk aan het Vrijthof. Hier hadden we een fototentoonstelling opgesteld, en hebben we een lezing gehouden. Het doel van onze bijdrage was het delen van onze onderzoeksbevindingen met een breder publiek in Maastricht en het in gesprek gaan met mensen, om te zien wat er leeft onder de Maastrichtse bevolking als het op begraafplaatsen aankomt.
Voorafgaand aan de dag presenteerden we policy notes over de funeraire voorzieningen voor migranten en minderheden in Maastricht aan Anita Bastiaans, wethouder Duurzaam Sociaal Domein, WMO, Welzijn, Diversiteit, Europa en de Euregio. In een uitgebreid gesprek konden we ons onderzoek toelichten. We waren onder de indruk van de gedegen voorbereiding en kennis van de wethouder en hebben de toezegging gekregen dat ze onze resultaten verder zal delen in de gemeente.
Vooral de interesse voor de tentoonstelling was groot. Ook veel ‘dagjesmensen’, toeristen die de stad bezochten zonder kennis te hebben van het festival, liepen de monumentale Sint Janskerk binnen en bekeken onze tentoonstelling. Met de tentoonstelling probeerden we een overzicht te geven van de bestaande diversiteit op begraafplaatsen in Maastricht. Ook toonden we foto’s van best practices elders, zoals omschreven in de policy notes. Veel mensen herkenden de genomen foto’s, maar merkten ook op, nog nooit op deze manier naar de begraafplaatsen gekeken te hebben. De foto’s zetten de bezoekers aan het denken over wie wel en niet gerepresenteerd wordt op huidige begraafplaatsen en welk belang begraafplaatsen eigenlijk hebben voor iedereen. In gesprekken met ons als tentoonstellingsmakers en in een (anonieme) schriftelijke enquête, deelden bezoekers hun indruk over de tentoonstelling (‘prachtig!’) en gaven ze ook een aantal adviezen voor de gemeente mee. Een bezoeker schreef als antwoord op de vraag ‘Wat mist er volgens u op begraafplaatsen in Maastricht?’ ‘Grotere centrale overdekte afscheidsplaats om op de begraafplaats een dienst te organiseren.’ Een andere bezoeker schreef op dat hij een café op de begraafplaatsen miste.
Tijdens de lezing lag de nadruk op de vraag hoe integratie tot uiting komt en kan komen op bestaande en toekomstige begraafplaatsen. Uit de discussie met het publiek kwam naar voren hoe ingewikkeld deze vraag is, maar ook dat het daadwerkelijk van belang is om het gesprek rondom inclusiviteit op gang te brengen. Een belangrijk thema voor het publiek was het funeraire aanbod voor ‘gemengde’, ‘multiculturele’ partnerschappen en gezinnen – hoe deze mensen een passende plek te geven? Dit is een belangrijke vraag, die in ons onderzoek tot dusver onderbelicht is gebleven. Zoals onderzoekers vaak aan het einde van een onderzoeksproject zeggen: ‘Dit roept om vervolgonderzoek!’